EURYNEBRIA (I)

Orde....................... Coleóptera

Familia................... Carabidae

Tribu........................ Nebriini

Xénero.................... Eurynebria

Especie.................. E. complanata

Calificación para o Baixo Miño.......En perigo crítico

Baixo Miño galego............. Extinta a nivel local (2009)

Baixo Miño portugués........ Practicamente desaprecida.

A XEITO DE RESUMO

Eurynebria complanata é un escaravello que podemos atopar en certos areais costeiros de Europa e norte de África.

En Europa temos citas do sur de Inglaterra, Irlanda, costa atlántica de Francia, Italia; costa do Mar Tirreno, Portugal e España. No norte de África, atópase en Marrocos, Alxeria e Tunisia.

En practicamente tódalas áreas a poboación deste escaravello vai en regresión e, en moitas delas, xa desapareceo definitivamente.

A súa alimentación principal baséase en saltícidos, ou sexa, as coñecidas pulgas de mar (Talitrus saltator).

Trátase dun animal de hábitos nocturnos. Polo día ocúltase debaixo de madeiras, pedras, plásticos, etc.

No Baixo Miño, empeza verse dende setembro a xuño. Nos meses de verán (xullo e agosto) non o atopamos, son os meses nos que leva a cabo a estivación.

DESCRIPCIÓN

LONXITUDE: Tamaño medio duns 25 mm.

COR: Tonalidade amarelenta, normalmente con manchas lonxitudinais negras nos élitros, habitualmente formando dúas bandas.

OLLOS: Negros, grandes, saíntes.

ANTENAS: Sobrepasan con moito o pronoto.

AUTODEFENSA: Son animais inofensivos, como autodefensa expulsan unha substancia fedorenta que resulta desagradable para potencias depredadores.

GREGARISMO: Insectos gregarios, poden atoparse ben en solitario ou en grandes grupos, puidendo mesmo sobrepasar os 50 individuos.

MIMETISMO: A súa cor é unha adaptación perfecta ao hábitat no que viven, xa que se mimetizan perfectamente coa area da praia.

ALIMENTACIÓN: Aliméntanse case que exclusivamente de pulgas de mar (Talitrus saltator).

ACTIVIDADE: Desenvolven a súa actividade o anoitecer, coincidindo tamén coa máxima actividade das súas presas, as pulgas de mar.

INACTIVIDADE: A luz solar lles molesta. Durante o día permanecen agochados baixo calquer material que lles preste o acubillo necesario: troncos, táboas, madeiras, plásticos, pedras, etc.

OUTRAS CARACTERÍSTICAS: Son insectos corredoros que poden deprazarse pola area a grande velocidade. Incapacitados para voar.

HÁBITAT: Exclusivamente nos areais marítimos, na franxa comprendida entre as dunas primarias e a liña de marea.

STATUS: Especie en regresión. Desapareceu de moitísimas praias en toda Europa onde a súa presenza era noutro tempo moi numerosa.

AMEAZAS: As principais ameazas desta especie son antrópicas, isto é, motivadas pola intervención da especie humana: en primeiro lugar a limpeza mecánica das praias. En segundo lugar a retirada dos seus acubillos, en terceiro lugar, a cada vez máis utilización e masificación dos areais.

Utilizando os termos segundo Koch, diríamos que se trata dunha especie foleófila*, halófila* e psammófila*.

*Foleófila: amante da escuridade.

*Halófila: prefere hábitats salinos.

*Psammófila: vive en hábitats areosos.

Extinguida dende o ano 2009.

Probablemente extinguida dende 2015

En perigo crítico (menos de cinco exemplares observados no 2016.

Texto e fotos: Agustín Ferreira Lorenzo

12-02-2018

GRUPO DE TRABALLO: Angílica Entenza, Carlos

Dorado Senra, Luis

Ferreira Lorenzo, Antonio

Ferreira Rodríguez, Noé

González de Dios, Mª Consuelo

Pombal Diego, Manuel Á.

da Silva Diz, Ricardo

Pronoto

Élitros

CAUSAS DA DESAPARICIÓN OU DIMINUCIÓN DE EXEMPLARES NO BAIXO MIÑO GALEGO PORTUGUÉS

1/ Limpeza mecánica das praias. A limpeza mecánica elimina as zonas de acubillo, leva por diante canto haxa incluído escaravello e larvas, modifica drásticamente o areal afectando ás postas, e destrúe o hábitat do escaravello.

2/Limpeza manual. Aínda que bastante menos dañina que a limpeza mecánica, o principal problema consiste na retirada dos materiais de acubillo: troncos, madeiras, pedras, etc. Tamén inflúe a retirada das algas, pois nestas se alimentan as súas principais presas: as pulgas de mar (Talitrus saltator).

3/ Uso máis intenso das praias. Ata practicamente finais dos oitenta, principios dos noventa do século pasado, os areais do Baixo Miño practicamente só se ocupaban na época estival, quedando o resto do ano sen apenas utilización. A partir dos noventa esta ocupación fíxose máis intensiva, tanto en tempo (a partir de Semana Santa) como en espazo, maior número de bañistas por toda a praia, o que repercute inevitablemente nos seres que se desenvolven nela.

4/ As pleamares acompañadas de mal tempo que barren a praia. Finalmente, un cuarto elemento, que sempre o houbo, pero que diante da merma producida polo anteriormente dito, axuda á diminución de Eurynebria. Pois é de supoñer que antes, como tamén se producían estes efectos naturais, moitos escaravellos probablemente morrían pero quedaban exemplares suficientes para poder recuperar a poboación. Agora, debido á merma por causa do home, este proceso debe ser máis costoso e a tendenica é a desaparicón da especie.

5/ Finalmente, o traslado natural de individuos dunha a outra beira do río rompeuse. Dado que estamos diante dunha especie que no é capaz de voar, e que habita unicamente nos areis salinos, o seu reduto está reducido única e exclusivamente ás praias. No caso da marxe galega, o areal de Camposancos é bastante reducido, polo que non pode haber aportes doutras áreas, polo menos a priori. Caso contrario ocorre na beira portuguesa, onde temos case que 15 quilómetros de areais continuos, agás tramos moi concretos polo que é máis doada que se manteñan as poboacións ou, se é o caso se recuperen. É moi probable que a praia de Camposancos puidera pasar por momentos moi difíciles para a especie nalgúns anos. Agora ben, como estes insectos tamén se refuxan en troncos, táboas, plásticos, etc, é probable que houbera algún trasego de exemplares dunha a outra beira a traveso do material que chegaba flotando polo río. Pero, tal e como vemos no mapa de arriba, o número de exemplares foi en descenso. Na marxe portuguesa, apreciamos unha notable diminución de individuos dende hai anos, co cal as posibilidades de que individuos desa marxe colonicen a praia de Camposancos son moi reducidas.

ADEUS AO ESCARAVELLO NO BAIXO MIÑO

Con todo o dito anteriormente, está claro que as perspectivas futuras para esta especie son moi negras. Entre outras cousas por que nas praias de Portugal continúan limpándose moi intensivamente tódolos veráns. Así que ou hai un cambio de mentalidade nos mandatarios e na sensibilización da sociedade (a maior parte dos usuarios da pria son os primeiros en pedir que se "limpen" estas) ou nada temos que facer para que non desapareza esta especie.

E non é unha premonición, isto xa ocorreu en moitas praias de Europa onde estaba presente abondosamente este escaravello e na actualidade non hai rastro del.

UN ESTUDO QUE SE VIU DRASTICAMENTE TRUNCADO

Pretendiamos levar a cabo un estudo pormenorizado de Eurynebria complanata na praia de Camposancos. Inicialmente este estudo dividiuse en tres fases: primeira, de 2002 a 2005. Consistiu basicamente na recollida de información xeral do escaravello ao longo das tres tempadas que durou a mesma. A segunda fase, de 2005 a 2008 nos propuxemos fotografar todos e cada un dos escaravellos observados para saber o máis preciso posible o número de escaravellos na praia de Camposancos, a mobilidade dos mesmos, etc. E a terceira fase, cuxo comezo estaba para o mes de setembro do ano 2009, ía centrarse na reprodución e larvas, pero por desgraza, esta nunca puido levarse a cabo, pois xustamente a partir desa data o escaravello desaparecou da praia, así que perdemos unha grande oportunidade de coñecer máis polo miudo a vida deste insecto no Baixo Miño.

Praia de Camposancos (A Guarda). Dende o ano 2009 non se detectou a presenza do escaravello.

As dúas zonas onde se localizaban o maior número de exemplares na praia de Camposancos.

ACTUACIÓNS MOI AGRESIVAS NA PRAIAS

Fotografía dunha actuación tremendamente impactante no areal de Camposancos. Este tipo de actuacións dana , a veces irreversiblemente, o areal incidindo negativamente tanto na flora como na fauna, pero tamén sobre a fisonomía da propia praia que queda desprotexida contra o vento e a acción da marea. O resultado final pode ser desastroso, como comprobamos na citada praia coa desaparición de Eurynebria e mesmo de plantas como a Otanthus maritimus, que, neste último caso, conseguimos recuperar a especie con exemplares traídos do outro lado do Miño.

Á dereita, larva do escaravello da praia. A súa cor é unha adaptación ao hábitat no que vive, pois mimetízase perfectamente co entorno que rodea a este insecto de tal xeito que pasa totalmente desapercibido.

ALGÚNS DATOS DO NOSO ESTUDO NA

PRAIA DE CAMPOSANCOS

No estudo pormenorizado levado a cabo polo autor deste artigo durante tres campañas, anos 2005 a 2008, recollemos diversa información do escaravello da praia que nos permitiu coñecer máis polo miudo aspectos destes insecto en relación coa súa vida no areal de Camposancos.

Sen profundizar agora nese estudo, expoñemos varias táboas sobre as observacións realizadas na citada praia.

	2005 2006	2006 2007	2007 2008	TOTAL	%
Individuos observados	86	112	49	247
Individuos diferentes	59	88	29	176	71,26 de 247
Individuos recapturados	14	18	9	41	16,60 de 247 23,30 de 176
Días de observación	29	29	17	75*
Observación de mañá	20	15	12	47*	62,67
Observación de tarde	10	14	5	29*	38,67
Meses	9	10	6	25

* Un día fíxose observación de mañá e de tarde.

Xan.	Febr.	Marzo	Abril	Maio	Xuño	Xullo	Agos.	Setem.	Out.	Novem.	Decem.

Período reprodutor do escaravello.

Xan.	Febr.	Marzo	Abril	Maio	Xuño	Xullo	Agos.	Setem.	Out.	Novem.	Decem.

Período activo (en verde) Período de estivación (en vermello).

Grazas as manchas elitraes, puidemos observar e tomar datos individuais dos escaravellos observados. Cada escaravello foi fotografado dende varias posicións. As imaxes permitíronnos identificar cada individuo observado e saber se se trataba dun novo individuo ou se era unha recaptura. Ningún individuo foi observado en dúas campañas, polo que estimamos que a vida media destes escaravellos é dunha tempada.

Portada Biodiversidade Fauna Coleópteros Carábidos

Eurynebria (II)